Op 20 januari kwamen 70 mentoren van Mentorschap Haag en Rijn bij elkaar in “Het Gebouw” te Leiden om elkaar te ontmoeten en te luisteren naar gastspreekster José Smits, expert in mensenrechten voor mensen met een handicap, en bestuurder van vereniging Inclusie Nederland en Inclusion Europe.
Een mentor (of bewindvoerder/curator) moet handelen namens een persoon die niet (meer) zelf besluiten kan nemen. Wat staat daarbij voorop: kan de mentor zich altijd laten leiden door wat de persoon zelf wil? Of kan dit soms niet, als dit lijkt in te gaan tegen het handelen in iemands “bestwil”?
Geïnspireerd door de inleiding van Jose Smits over artikel 12 van het VN verdrag van personen met een handicap”, werd er levendig gediscussieerd over talloze dilemma’s en situaties waarin een mentor geneigd kan zijn de wensen van de persoon voor wie hij optreedt te negeren. Laat je iemand regelmatig dronken worden? Sta je toe dat iemand verhuist naar een minder zorgzame plek? Vind je het goed dat iemand zijn familie niet wil zien of wil vrijen met een “dubieuze” vriend? De persoon kan immers niet zelf besluiten nemen en de mentor moet toch bescherming bieden, of niet soms? Maar dat ingrijpen zou je niet doen als het je buurman betreft of je neefje. Dus waarom doe je dat als mentor wel alleen omdat iemand een handicap heeft?
Het VN verdrag stelt in art 12, lid 2, dat niemand vanwege een handicap zeggenschap mag worden ontnomen. Letterlijk staat er: dat alle personen met een handicap “in alle aspecten van het leven handelingsbekwaam zijn.” In lid 4 van art 12 erkent het Verdrag dat sommige mensen bescherming nodig hebben bij het uitoefenen van hun wilsbekwaamheid. Ogenschijnlijk lijkt het Nederlandse systeem van mentoren/bewindvoerders/curatoren dus in overeenstemming met het VN verdrag. Maar volgens José lopen mentoren het risico in strijd te handelen met het verdrag, als ze, vanwege eigen normen te weinig luisteren naar wat de persoon, voor wie ze handelen, aangeeft te willen. In een “General Comment’” op art 12 uit het VN verdrag geeft het Comité in Geneve, dat toeziet op de naleving, aan, dat mentoren besluitvorming niet mogen “overnemen” maar dat ze de besluitvorming van de ander moeten “ondersteunen”. Bij dat proces van ondersteunen moet een mentor actief onderzoeken wat iemands wil en wens is en daarnaar handelen. De mentor mag niet uitgaan van een “objectief” belang of zoals we in het Nederlands zouden zeggen van “bestwil”. Volgens het Comité sluipt er bij “bestwil” een subjectieve beoordeling in van de mentor (of wie dan ook). Het is juist een mensenrecht dat ook een persoon met een handicap zelf mag besluiten. Uitgangspunt moet zijn, vindt het Comité, dat iedereen automatisch zeggenschap heeft, tenzij in en per concrete kwesties is vastgesteld dat iemand dat echt niet kan. Het Comité bepleit ook dat overheden stimuleren dat goede methoden worden toegepast om mensen met handicaps te helpen bij besluiten te nemen. Het betekent bijvoorbeeld dat de overheid moet zorgen dat mensen met verstandelijke handicaps veel meer begrijpelijke informatie moeten kunnen krijgen en dat hun ondersteuners (mentoren bijvoorbeeld) gratis beschikbaar moeten zijn. Het was een waardevolle discussie.
De bijeenkomst werd mede mogelijk gemaakt door de Haagse Waarderingsprijs, een prachtig bedrag van €2500, die wethouder Karsten Klein op donderdag 27 november 2014 overhandigde aan Corien Coufree, PR-Ambassadeur van Mentorschap Haag en Rijn. De Waarderingsprijs en bijbehorende oorkonde is bedoeld om organisaties te stimuleren vrijwilligers te werven, te behouden en aan zichzelf te binden. Ook levert het initiatief een bijdrage aan een positieve beeldvorming rond vrijwilligerswerk. Voordat José de zaal zou meenemen in haar verhaal, blikte bestuursvoorzitter Hans de Vos terug op het afgelopen jaar en de toekomstige ontwikkelingen binnen de stichting. 190 mentorschappen zijn gerealiseerd en het aantal blijft groeien in alle 4 de regio’s waar Mentorschap Haag en Rijn werkzaam is. Samen met vrijwillige PR-ambassadeurs en Regio- ondersteuners, zal Mentorschap Haag en Rijn zich in blijven zetten om de groeiende vraag van mentoren te blijven voorzien.
